تحلیل مالی در کسب و کار

اهمیت حسابداری و تحلیل مالی

بیشتر کسب‌وکارهای کوچک به‌دلیل ترس از مفاهیم حسابداری به سمت پیاده‌سازی آن در سازمان‌شان نمی‌روند، درنتیجه‌ نمی‌توانند پیش‌بینی درستی از رشد کسب‌وکارشان در آینده داشته باشند و نمی‌دانند هم اکنون اوضاع مالی‌شان در کدام وضعیت ضعیف، خوب یا عالی است؟ اما اگر بدانند حداکثر با 3 جلسه‌ی 2 ساعته می‌توانند مفاهیم پایه حسابداری را یاد بگیرند و سپس سیستم حسابداری متناسب با کسب‌وکار خود را پیاده‌سازی نمایند، حتماً این ترس را کنار گذاشته و اقدام می‌کردند. بعد از آن با ثبت تمامی اتفاقات مالی، این قابلیت را خواهند داشت تا در هر لحظه با یک گزارش مالی که بیش از یک دقیقه طول نمی‌کشد، از وضعیت سودآوری کل فعالیت، سودآوری هر کالا یا خدمت جداگانه، سودآوری هر مشتری، میزان ریسک مالی کل کسب‌وکار، امکان کسری نقدینگی یا برعکس، پیش‌بینی میزان دریافتی، فروش، هزینه‌ها براساس روندی که در گذشته داشته‌اند و امکانات بسیار دیگری جهت مدیریت درست مباحث مالی، خرید و فروش و ... برخوردار خواهند شد. مطالبی که در ادامه ارائه خواهد شد، ترس شما را کم می‌کند و کمک می‌کند تا راحت‌تر تحلیل مالی انجام دهید. آموخته‌های شما پس از مطالعه‌ی این فصل عبارت‌اند از:

- مفاهیم اولیه حسابداری که باید بدانیم تا از بروز اشتباهات مالی در امان باشیم.
- نحوه محاسبه‌ نقطه‌ی سربه‌سر و مشخص نمودن توجیه اقتصادی کسب‌وکاری که قصد شروع آن را داریم یا در حال انجام آن هستیم.
- تعیین قیمت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی جهت سودآوری و حفظ مشتریان.
- یادگیری شیوه‌های ایجاد اعتبار و دریافت وام.
- نحوه تحلیل مالی و تصمیم‌گیری در زمینه‌ی چگونگی ادامه فعالیت شرکت.

حسابداری چیست؟

حسابداری (Accounting) فن جمع‌آوری اطلاعات مالی، ثبت، طبقه‌بندی، تلخیص، تجزیه‌وتحلیل و ارائه گزارشات مالی به استفاده‌کنندگان است. به مدارکی همچون فاکتور خرید و فروش، چک، رسیدهای بانکی، قبوض و ... اطلاعات مالی می‌گویند و گزارشات مالی شامل صورت‌حساب، عملکرد سود و زیان، صورت‌حساب بهای تمام‌شده کالای فروخته‌شده و ترازنامه می‌باشد.

در مفهوم بازاری حسابداری، باید تمام گردش‌های مالی شامل دریافت‌ها و پرداخت‌هایی که به صورت نقدی، چک و یا نسیه در کسب‌وکارمان انجام می‌دهیم، همراه با رسیدهای مربوطه در سیستم حسابداری خود ثبت نماییم و به‌ترتیب تاریخ بایگانی کنیم تا در صورت لزوم و در مواقع بروز اختلاف حساب با شریکان یا طرف‌های مقابل با مدارک مهر و امضاء شده قابلیت ردیابی و گزارش‌دهی همه وقایع را داشته باشیم.

متأسفانه اهمیت بایگانی اطلاعات مالی زمانی مشخص می‌شود که با طرف حساب‌هایمان شامل مشتریان و یا شرکا دچار اختلاف ‌شویم. بنابراین اگر مدارک مالی طبق اصول صحیح، ثبت و بایگانی شود قابلیت ردیابی و حل مشکل دارد، در غیر این‌صورت بازنده‌ایم و هرچه طرف مقابل بگوید باید قبول کنیم.

این نکته را درنظر داشته باشید، همواره افرادی طرف حسابمان هستند که به‌دنبال یافتن نقطه‌ضعفی در امور مالی‌مان می‌گردند تا از این طریق به منفعت‌ آنی برسند، پس باید بسیار هوشیارانه در زمینه‌ی ثبت اطلاعات مالی عمل کنیم تا به چنین افرادی امکان سوءاستفاده ندهیم.

اصطلاحات و مفاهیم اولیه حسابداری

با توجه به اینکه سیستم‌های حسابداری موجود در بازار همچون هلو، کهکشان، همکاران سیستم و ... ثبت‌های مالی را بسیار آسان نموده‌اند، درنتیجه صاحبان کسب‌وکار فقط لازم است نسبت به اصطلاحات و مفاهیم اولیه حسابداری اطلاع داشته باشند و بتوانند این اطلاعات را تحلیل کنند. مفاهیم ارائه‌شده جهت آشنایی شما می‌باشد تا مسائل مالی شرکت را راحت‌تر تحلیل نمایید، بنابراین نگران حفظ کردن مثال‌ها و صورت‌حساب‌ها نباشید و تنها با نحوه‌ی محاسبات آشنایی پیدا کنید.

صورت‌حساب بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته

صورت‌حساب بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته، به کل مخارج انجام‌شده جهت خرید و انتقال کالا به انبار با درنظر گرفتن موجودی کالای ابتدا و انتهای دوره گفته می‌شود.

مثال: اطلاعات زیر برای بازرگانی زانوس نور در سال 1388 مفروض است:

صورت‌حساب عملکرد

صورت‌حساب عملکرد (سود ناخالص یا سود غیرعملیاتی)، نشانگر نتیجه‌ی کار اصلی یک کسب‌وکار بدون توجه به هزینه‌های عملیاتی آن است. به عبارتی مشاهده‌ی اختلاف بین خالص فروش و مخارج خرید می‌باشد.

مثال: اطلاعات زیر برای بازرگانی زانوس نور در سال 1388 مفروض است:

صورت‌حساب سود و زیان

صورت‌حساب سود و زیان، نتایج فعالیت‌های مالی یک مؤسسه تجاری را در طول یک دوره زمانی مشخص (معمولاً یک‌ساله) نشان می‌دهد.
مثال: اطلاعات زیر برای بازرگانی زانوس نور در سال 1388 مفروض است:

حاشیه سود خالص

حاشیه سود خالص، نسبتی است که خالص ماحصل فعالیت‌های یک کسب‌وکار را نشان می‌دهد و بهترین معیار برای مقایسه‌ی کسب‌وکارهای مختلف و یا مقایسه با رقبا و رهبران صنعت می‌باشد و برابر است با:

فروش/ سود خالص = حاشیه سود خالص

در تحلیل حاشیه سود خالص باید توجه داشته باشیم، از فروش کالا کل مخارج که شامل بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته، هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های بهره و مالی و مالیات است، کسر شده و نتیجه نهایی فعالیت کسب‌وکار نشان داده می‌شود.
مثال: حاشیه سود خالص بازرگانی زانوس نور در سال 1388 برابر است با:
21 % = 100 × (2.000.000.000 / 420.000.000) = حاشیه سود خالص

حاشیه عملکرد

حاشیه عملکرد یا حاشیه سود ناخالص معیار خوبی برای مقایسه‌ی کسب‌وکار با رقبا بوده و تعیین‌کننده‌ی درجه شدت رقابت است و راهنمای بسیار مناسبی برای قیمت‌گذاری محصول می‌باشد. این نسبت برابر است با:

فروش / بهای تمام‌شده کالای فروش‌ رفته = حاشیه عملکرد

مثال: حاشیه عملکرد بازرگانی زانوس نور در سال 1388 برابر است با:
5/52 % = 100 × ( 2.000.000.000 /1.050.000.000) = حاشیه عملکرد

همان‌طور که مشخص است در بازرگانی زانوس نور قیمت فروش محصولات تقریباً دو برابر قیمت تمام‌شده آن‌ها می‌باشد.

حاشیه سود عملیاتی

حاشیه سود عملیاتی معیاری است که می‌توان با توجه به آن هزینه‌های عملیاتی و بهای تمام‌شده محصول را تعدیل و اصلاح نمود و هزینه‌ها را مدیریت نمود. این نسبت برابر است با:

فروش / سود عملیاتی = حاشیه سود عملیاتی

مثال: حاشیه سود عملیاتی بازرگانی زانوس نور در سال 1388 برابر است با:
25 % = 100 × (2.000.000.000 / 500.000.000 ) = حاشیه سود عملیاتی

تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات دفتر معین

دفتر معین

دفتر معین، دفتری است که مبالغ خرید و پرداخت مربوطه در آن ثبت می‌شود. در دنیای کسب‌وکار از دفتر معین جهت کنترل حساب بدهکاران یا حساب‌های دریافتنی استفاده می‌شود.
منظور از حساب‌های دریافتنی بدهکاران، طلب یک شخص حقیقی یا حقوقی از اشخاص یا مؤسسات دیگر است که معمولاً به علت فروش کالا یا خدمات ایجاد می‌گردد. در ادامه نحوه‌ی تکمیل دفتر معین و تجزیه‌وتحلیل ستون‌های مربوط به آن با ذکر یک مثال شرح داده می‌شود.

مثال: اطلاعات زیر برای بازرگانی زانوس نور در تاریخ 05/07/1388 جهت فروش‌های نسیه دفتری مفروض است.

در مرحله‌ی اول برای هر یک از خریداران نسیه این مثال، صفحاتی خاص در دفتر معین در نظر گرفته می‌شود. مثلاً صفحات 10-1 مختص هتل شالیزار، صفحات 20-11 مختص آقای متاجی و صفحات 30-21 مختص الکتریکی فرزاد درنظر گرفته شده و در فهرست دفتر معین، نام این اشخاص و شماره صفحات مربوط به هرکدام را قید می‌کنیم.
جهت ارائه مبالغ بدهی برای هر یک از این اشخاص، در ستون بدهکار به‌ترتیب اعداد 10.000.000، 12.000.000 و 50.000.000 ریال را قید می‌کنیم. همچنین در ستون باقیمانده که نشانگر اختلاف ستون بدهکار از بستانکار است، مانده بدهی نوشته می‌شود. در این مثال چون اولین خرید اشخاص است، عدد باقیمانده همان عدد بدهکار است و در ستون بستانکار مبلغی وجود ندارد.
جمع مبالغ ستون بدهکار، نشانگر کل خرید شخص حقیقی یا حقوقی از واحد بازرگانی مربوطه است. جمع مبالغ ستون بستانکار، نشانگر مبالغی است که توسط خریدار پرداخت شده است. ستون باقیمانده نیاز به جمع ندارد چون در هر خرید یا پرداخت، بدهی باقیمانده مشخص می‌شود، در نتیجه به آخرین مبلغ باقیمانده توجه می‌کنیم که نشان‌دهنده‌ی مانده بدهی خریدار است.
اگر جمع آخر ستون‌های بدهکار دفتر معین همه‌ی اشخاص حقیقی و حقوقی را باهم جمع کنیم، نشانگر کل طلب مؤسسه از خریداران است. همچنین اگر جمع آخر ستون‌های بستانکار دفتر معین همه اشخاص را باهم جمع ببندیم، نشانگر کل مبلغی است که توسط خریداران به مؤسسه پرداخت شده است.
بدین ترتیب، می‌توان نسبت‌ِ کل مبلغ پرداخت‌شده به فروش را تعیین نمود. مثلاً، اگر جمع کل ستون‌های بدهکار دفتر معین همه خریداران 100.000.000 ریال و جمع کل ستون‌های بستانکار همه خریداران 75.000.000 ریال باشد، نشانگر آن است که 75 % کل فروش نقداً دریافت شده است.

شماره واتساپ ما : 09115704185